تسهیلات بانک‌ها اخیراً به‌صورت کارت اعتباری ارائه می‌شود؛ اگر به قرارداد این تسهیلات مراجعه کنید به واژه «مرابحه» برخورد می‌کنید. اما مرابحه یعنی چه و وام مرابحه چیست؟ در این یادداشت درباره عقد مرابحه و قرارداد بانکی مرابحه می‌خوانید تا بیشتر با این نوع قرارداد بانکی آشنا شوید.
مرابحه چیست؟
مرابحه عقدی است که در آن فروشنده، پس از محاسبه تمام هزینه‌های کالا، با قیمتی بالاتر و مقداری سود کالا را به خریدار فروخته و بهای آن را به‌صورت نسیه و قسطی دریافت می‌کند. عقد مرابحه یکی از انواع بیع است که هدف آن تأمین سرمایه در گردش موردنیاز کسب‌وکارها است. این قرارداد با توجه به شرایطی که دارد برای هر دو طرف قرارداد منافعی دارد.
بیشتر بخوانید : انواع عقود در بانکداری اسلامی
مرابحه یعنی چه
در «قانون عملیات بانکی بدون ربا» و در معنی مرابحه مرابحه چنین آمده است؛
مرابحه عقدی است که به‌موجب آن عرضه‌کننده، بهای تمام‌شده اموال و خدمات را به اطلاع متقاضی می‌رساند و سپس با افزودن مبلغ یا درصدی اضافی به‌عنوان سود تسهیلات، آن را به‌صورت نقدی، نسیه دفعی یا اقساطی، به اقساط مساوی و یا غیرمساوی در سررسید یا سررسیدهای معین به متقاضی واگذار می‌کند.
عقد مرابحه بانکی چیست؟
در چند سال اخیر، عقد مرابحه در قالب یک قرارداد بانکی در بانک‌ها در حال اجرا است. بانک‌ها در قالب عقد مرابحه بانکی، به مشتریان خود تسهیلاتی به‌صورت کارت اعتباری ارائه می‌کنند. مشتریان به‌محض خرید با کارت اعتباری، به میزان خرید خود ملزم به پرداخت اقساط می‌شوند.
پیشنهاد خواندنی : انواع قراردادهای بانکی
دستورالعمل اجرایی قرارداد مرابحه بانک مرکزی
دستورالعمل اجرایی عقد مرابحه در سال ۱۳۹۰ و به‌موجب ماده ۹۸ قانون «برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران» به مجموع عقود «قانون عملیات بانکی بدون ربا» افزوده شد و در سال ۱۳۹۴ موادی از این قانون مورد بازنگری قرار گرفت.
دستورالعمل اجرایی قرارداد مرابحه بانک مرکزی مشتمل بر ۳ فصل و ۲۸ ماده است. در ادامه چند ماده مهم از این دستورالعمل را می‌خوانید:
ماده ۲ ـ مؤسسه اعتباری می‌تواند به‌منظور رفع نیازهای واحدهای تولیدی، خدماتی و بازرگانی برای تهیه مواد اولیه، لوازم یدکی، ابزار کار، ماشین آلات، تأسیسات، زمین و سایر کالاها و خدمات مورد احتیاج این واحدها و نیز تهیه مسکن، کالا و خدمات موردنیاز خانوارها، به سفارش و درخواست متقاضی، مبادرت به تهیه و تملک اموال و تدارک خدمات مورد درخواست نموده و سپس آن را در قالب مرابحه به متقاضی واگذار نماید.
ماده ۵ ـ مؤسسه اعتباری موظف است اقدام به اعتبار سنجی دقیق متقاضی نماید، به‌نحوی‌که اعتبار سنجی به‌عمل‌آمده مبین میزان توان و ظرفیت اعتباری وی باشد مؤسسه اعتباری مجاز به اعطای تسهیلات مرابحه بیش از ظرفیت اعتباری متقاضی نیست.
ماده ۶ ـ مؤسسه اعتباری مکلف است قبل از انعقاد قرارداد مرابحه یا تمدید آن، وضعیت بدهی غیر جاری و چک برگشتی متقاضی را از بانک مرکزی استعلام و حسب ضوابط ابلاغی از سوی بانک مرکزی، نسبت به اعطای تسهیلات مرابحه اقدام نماید.
تبصره ـ در خصوص اشخاص حقوقی، مفاد این ماده، علاوه بر شخص حقوقی، شامل صاحبان امضای مجاز و اعضای هیئت‌مدیره آن اشخاص اعم از اشخاص حقیقی، حقوقی و نمایندگان اشخاص حقوقی نیز می‌گردد.
ماده ۷ ـ مؤسسه اعتباری موظف است قبل از اقدام به تهیه اموال و تدارک خدمات و ضمن قرارداد مرابحه مبادرت به دریافت درخواست و تعهد کتبی متقاضی در چارچوب قرارداد فی‌مابین مبنی بر خرید اموال و خدمات نماید.
ماده ۱۰ ـ مؤسسه اعتباری مکلف است حسب درخواست تسهیلات گیرنده، متناسب با کاهش بدهی وی، نسبت به آزادسازی وثایق مازاد و یا تعویض وثایق اقدام نماید.
تبصره ـ در خصوص اموال غیرمنقول، آزادسازی وثایق مازاد منوط به تشخیص مؤسسه اعتباری خواهد بود.
ماده ۱۲ ـ حداکثر نرخ سود در مرابحه نسیه و نقدی به ترتیب توسط شورای پول و اعتبار و بانک مرکزی تعیین می‌گردد.
تبصره ـ مؤسسه اعتباری موظف است در تعیین مبلغ سود مرابحه نقدی و نسیه، بهای تمام‌شده پس از کسر پیش دریافت و تخفیف مأخوذه از فروشندگان را مبنای محاسبه قرار دهد.
ماده ۱۸ ـ مدت‌زمان بازپرداخت تسهیلات مرابحه نسیه به شرح زیر تعیین می‌گردد:
۱ ـ ۱۸ ـ تسهیلات اعطایی مسکن خانوار، حداکثر به مدت پانزده سال؛
۲ ـ ۱۸ ـ تسهیلات اعطایی جهت تأمین اموال دست‌اول دارای عمر مفید معین، حداکثر به میزان عمر مفید مندرج در جدول موضوع ماده (۲) دستورالعمل معاملات فروش اقساطی وسایل تولید، ماشین آلات، وسایل حمل‌ونقل، کالاهای مصرفی بادوام ساخت داخل کشور و تأسیسات.
۳ ـ ۱۸ ـ تسهیلات اعطایی جهت تأمین سایر اموال دست‌اولی که عمر مفید آن‌ها در جدول موضوع ماده (۲) دستورالعمل معاملات فروش اقساطی وسایل تولید، ماشین آلات، وسایل حمل‌ونقل، کالاهای مصرفی بادوام ساخت داخل کشور و تأسیسات ذکر نشده است، حداکثر سه سال؛
۴ ـ ۱۸ ـ تسهیلات اعطایی جهت تأمین اموال دست‌دوم دارای عمر مفید معین، حداکثر به میزان باقیمانده عمر مفید آن به تشخیص مؤسسه اعتباری ذی‌ربط؛
۵ ـ ۱۸ ـ تسهیلات اعطایی به‌منظور تدارک خدمات موردنیاز خانوار و واحدهای تولیدی، بازرگانی و خدماتی حداکثر سه سال؛
تبصره ۱ ـ مدت‌زمان مندرج در بندهای ۳۱۸ و ۵۱۸ با تصویب هیئت‌مدیره مؤسسه اعتباری، حداکثر برابر با مدت مذکور در بندهای یادشده، قابل افزایش است.
تبصره ۲ ـ مبدأ محاسبه عمر مفید باقیمانده عمر مفید اموال موضوع بندهای ۲ ـ ۱۸ و ۴ ـ ۱۸، تاریخ شروع بهره‌برداری به تشخیص مؤسسه اعتباری ذی‌ربط است.
ماده ۲۲ ـ مؤسسه اعتباری مکلف است در قرارداد مرابحه قید نمایند که قرارداد مذکور بر اساس توافق طرفین در حکم اسناد رسمی و لازم‌الاجرا بوده و تابع مفاد آیین‌نامه اجرای اسناد رسمی است.
تبصره ـ معاملاتی که طبق قوانین و مقررات موضوعه در مورد وثایق دریافتی باید در دفاتر اسناد رسمی انجام شود، کماکان طبق تشریفات مربوط انجام خواهد شد.
ماده ۲۳ ـ درصورتی‌که تسهیلات گیرنده قبل از سررسید یا سررسیدهای مقرر، مبادرت به واریز تمام یا قسمتی از بدهی خود نماید، مؤسسه اعتباری مکلف است در چارچوب ضوابط ابلاغی از سوی بانک مرکزی، به تسهیلات گیرنده تخفیف لازم را بدهد و مبلغ وصولی را بین مانده اصل و سود تسهیلات اعطایی تسهیم بالنسبه نماید.
ماده ۲۶ ـ مؤسسه اعتباری مکلف است از مصرف تسهیلات اعطایی در موضوع قرارداد مرابحه اطمینان کافی حاصل نماید.
ماده ۲۷ ـ مؤسسه اعتباری می‌تواند در چارچوب مقررات ابلاغی از سوی بانک مرکزی، از مرابحه جهت صدور کارت اعتباری استفاده نماید.
تخلفات بانکی در تسهیلات مرابحه
قرارداد مرابحه بانکی همچون هر قرارداد دیگری، می‌تواند موجب اختلاف طرفین قرارداد شده و کار را به مراجع قضایی بکشاند. در موارد مربوط به دعاوی بانکی، حضور یک وکیل بانکی الزامی است؛ زیرا بانک‌ها در مراجع حقوقی تجربه بیشتری داشته و حتماً یک وکیل خبره در کنار خود دارند.
گروه وکلای حقوقی سوبارش با داشتن سال‌ها تجربه در عرصه حل دعاوی بانکی، یکی از بهترین مراکز برای به دست‌گیری پرونده شما در برابر بانک است. همین حالا با مراجعه به صفحه تماس با ما و مشاوره با یکی از کارشناسان ما، اولین گام برای احقاق حقوق خود را محکم بردارید.
