یکی از انواع قراردادهای بانکی، عقد خرید دین است که در حال حاضر در سیستم بانکی ایران رواج دارد. در این یادداشت درباره خرید دین و شرایط تسهیلات خرید دین بانکی می‌خوانید.
خرید دین چیست
خرید دِین به زبان ساده به این معنی است که شخص ثالث، بدهی بدهکار را با قیمتی پایین‌تر از طلبکار خریده و در زمانی دورتر به قیمت واقعی از بدهکار وصول کند. به‌طور مثال، فردی چک یا سفته بدهکار را که نزد طلبکار است، پیش از سررسید با مبلغی پایین‌تر از طلبکار خریداری می‌کند و در زمان سررسید با قیمت واقعی وصول می‌کند.
عقد خرید دین چیست و چه حکمی دارد؟
عقد خرید دین یکی از انواع عقود اسلامی برای بالا بردن نقدشوندگی اسناد مدت‌دار است. در میان فقهای شیعه در مورد شرعی بودن یا نبودن عقد خرید دین اختلاف‌نظر فراوانی وجود دارد. دلیل مخالفت برخی فقها، عدم امکان ایجاب تمامی شرایط عقد دین در قراردادهای بانکی است. با تمام این‌ها در حال حاضر در قانون بانکداری ایران، قرارداد خرید دین، به‌عنوان یک قرارداد قانونی بانکی دیده شده است.
در همین باره : عقود در بانکداری اسلامی
تعریف خرید دین
در دستورالعمل اجرایی عقد خرید دین که توسط بانک مرکزی ابلاغ شده است، در تعریف خرید دین آمده است: «خرید دین، قراردادی است که به‌موجب آن شخص ثالثی، دین مدت‌دار بدهکار را به کمتر از مبلغ اسمی آن به‌صورت نقدی از دائن خریداری می‌کند».
تسهیلات خرید دین بانکی
بر اساس تعاریف عقد خرید دین و با در نظر گرفتن چهارچوب‌های تعریف‌شده از سوی بانک مرکزی، قرارداد خرید دین به‌عنوان یکی از انواع قراردادهای بانکی در حال حاضر در سیستم بانکی کشور در حال اجرا است.
در تعریف قرارداد خرید دین بانکی می‌توان گفت که قراردادی است که در آن بانک به‌عنوان شخص ثالث، با اعطای وام اسناد و اوراق صادره از سوی اشخاص حقیقی و حقوقی را از ذینفع این اوراق، به قیمتی کمتر از قیمت آن‌ها خریداری کرده و در سررسید، مبلغ آن‌ها را از بدهکار وصول می‌کند.
در همین باره : انواع قراردادهای بانکی
وام خرید دین
باوجود تعریف ارائه‌شده در بخش قبل، در حال حاضر برخی بانک‌ها با ارائه کارت اعتباری در قالب قرارداد خرید دین، اقدام به ارائه وام خرید دین می‌کنند. در این حالت، بانک به نمایندگی از افراد، مبلغ کالا و خدمات خریداری‌شده از سوی افراد را پرداخت در زمانی دیرتر و بالاتر از مبلغ اسمی از خریدار دریافت می‌کند.
دستورالعمل اجرایی عقد خرید دین
دستورالعمل اجرایی عقد خرید دین در سال ۱۳۹۰ به تصویب شورای پول و اعتبار رسیده و در قالب بخشنامه به بانک‌ها ابلاغ شده است. بانک‌ها مجاز هستند در چهارچوب این دستورالعمل اقدام به ارائه تسهیلات خرید دین کنند.
متن این دستورالعمل که در ۱۲ بند تدوین شده است به شرح زیر است:
- خرید دین قراردادی است که به‌موجب آن شخص ثالثی، دین مدت‌دار بدهکار را به کمتر از مبلغ اسمی آن به‌صورت نقدی از دائن خریداری می‌کند (تبصره: مبلغ اسمی رقمی است که در متن اسناد و اوراق تجاری ذکر گردیده و حاکی از میزان دین است).
- بانک‌ها می‌توانند به‌منظور ایجاد تسهیلات لازم جهت تمامی بخش‌های اقتـصادی، دیـون موضوع اسناد و اوراق تجاری مدت‌دار متقاضیان را خریداری کنند.
- اسناد و اوراق تجاری به آن دسته از اسناد و اوراق بهادار اطلاق می‌گردد که مفاد آن حاکی از طلب حقیقی متقاضی باشد.
- بانک‌ها موظف‌اند قبل از خرید دین موضوع اسناد و اوراق تجاری، از حقیقی بودن دیـن و نقد شوندگی آن در سررسید، اطمینان حاصل نمایند.
- بانک‌ها مکلف‌اند قبل از خرید دین موضوع اسناد و اوراق تجاری، از معتبر بودن متعهـد دیـن اطمینـان حاصل کنند.
- خرید دین موضوع اسناد و اوراق تجاری توسط بانک‌ها در صورتی مجاز است که سررسید این قبیل اسناد و اوراق تجاری از یک سال تجاوز نکند (تبصره: بانک‌ها در موارد خاص و با موافقت هیئت‌مدیره خود، مجاز به خرید دین موضوع اسناد و اوراق تجاری با سررسید حداکثر تا دو سال هستند).
- بانک‌ها می‌توانند ضمن تنظیم قرارداد خرید دین، فروشنده دین را متعهد کنند که هرگاه مـدیون در سررسید نسبت به پرداخت دین اقدام نکند، وی متعهد به پرداخت آن باشد.
- در صورت تقاضای متقاضی، بانک‌ها می‌توانند اسناد و اوراق تجاری خریداری‌شده را به‌صورت نقدی به وی به فروش رسانند.
- بانک مرکزی می‌تواند عنداللزوم، اسناد و اوراق تجاری خریداری‌شده توسط بانک‌ها را به‌صورت نقدی خریداری کند.
- بانک‌ها می‌توانند هنگام انعقاد عقد خرید دین، جهت اطمینان از وصول دین موضوع اسناد و اوراق تجاری ارائه‌شده توسط متقاضی، مبادرت به اخذ تضامین لازم کنند.
- بانک‌ها می‌توانند ترتیبی اتخاذ کنند تا در صورت لزوم مطالبات خود از این بابت را بیمه کنند.
- بانک‌ها مکلف‌اند در عقد خرید دین قید کنند که قرارداد مذکور بر اساس توافـق طرفین در حکم اسناد لازم‌الاجرا و تابع آیین‌نامه اجرای اسناد رسمی است.
حل دعاوی بانکی عقد خرید دین
قرارداد خرید دین همچون سایر قراردادهای بانکی می‌تواند محل مناقشه میان بانک و تسهیلات گیرنده گردد. بدیهی است که در چنین مواردی برای حل مناقشه، باید به مراجع قضایی مراجعه کرد. حضور در مراجع قضایی در برابر وکیل بانک، نیازمند همراهی یک وکیل بانکی در کنار تسهیلات گیرنده است.
گروه وکلای حقوقی سوبارش با داشتن سال‌ها تجربه در عرصه دعاوی بانکی، و رزومه‌ای قوی در پیروزی در پرونده‌های حقوقی بانکی، یکی از برترین مراکز برای به دست گیری پرونده حقوقی شما است. همین حالا از طریق صفحه تماس با ما، با صحبت با یکی از کارشناسان سوبارش، اولین گام برای احقاق حقوق خود از بانک را بردارید.
