ابزارهای مالی اسلامی متنوعی وجود دارد که زمینه سرمایه‌گذاری و کسب سود را برای فعالان بازار و افراد مختلف فراهم می‌کند. قراردا مساقات یکی از انواع اسناد در بازار سرمایه‌گذاری است. عقد مساقات شرایط مخصوص خود را دارد که در ادامه این مطلب به بررسی کامل آن خواهیم پرداخت.
مساقات چیست؟
مساقات در لغت به معنی آب دادن و سیراب کردن درختان است و عقد مساقات قراردادی است که بین صاحب باغ (یا صاحب درختان) با عامل (شخصی که قرار است درختان را آبیاری و نگهداری کند) بسته می‌شود. در این قرارداد عامل و مالک توافق می‌کنند که بخشی از ثمره باغ به‌عنوان مزد و اجرت به عامل داده شود.
این عقد شباهت‌های زیادی با عقد مزارعه دارد، اما به‌هیچ‌عنوان یکی نیستند. در عقد مزارعه زمین به‌منظور کشت و زرع به‌طور کامل در اختیار عامل قرار می‌گیرد اما در مساقات درختان برای مراقبت، آبیاری و برداشت ثمر در اختیار عامل قرار می‌گیرند. در عقد مساقات عامل، وظیفه کاشت نهال و.. را بر عهده ندارد.
یادداشت پیشنهادی : انواع عقود در بانکداری اسلامی
تعریف عقد مساقات
عقد مساقات به‌نوعی از قرارداد گفته می‌شود که بین صاحب درختان و عامل بسته می‌شود. به‌موجب این قرارداد، عامل متعهد می‌شود که درازای دریافت بخشی از ثمره باغ (میوه، برگ و گل)، از گیاهان و درختان یک باغ به‌طور کامل مراقبت کند تا باغ به ثمر بنشیند. این مراقبت‌ها شامل آبیاری، سم‌پاشی، پیوند، قلمه‌زنی، هرس و.. می‌شود.
عقد مساقات در قانون مدنی
بر اساس ماده ۵۴۳ قانون مدنی ایران، «عقد مساقات یک معامله بین صاحب درخت (یا امثال آن) با عامل درازای حصه مشاع معین از ثمره است».
شرایط عقد مساقات چیست
مهم‌ترین شرایط عقد مساقات عبارتند از:
- مدت‌زمان عقد مساقات باید مشخص باشد و سهم عامل نیز باید به‌طور مشاع از ثمره درختان مثمر باشد. به یاد داشته باشید که مدت‌زمان عقد مساقات نباید کمتر از زمانی باشد که درختان باغ به ثمر می‌نشینند و میوه می‌دهند.
- سهم عامل و صاحب باغ باید به‌صورت کسر مشاع باشد. برای مثال می‌توان قید کرد که سهم عامل ثلث میوه‌های باغ باشد اما نمی‌توان گفت که ۴۰۰ کیلو از میوه‌ها سهم عامل است. اگر در عقد مساقات به‌جای کسر مشاع، عدد و ارقام قید شود، معامله باطل است.
- مالک نمی‌تواند به عامل به‌جای سهم از ثمره باغ، اجرت پرداخت کند.
- درختانی که در عقد مساقات به عامل سپرده می‌شود، حتماً باید مثمر باشند. به‌این‌ترتیب سپردن درختانی مانند چنار، زبان‌گنجشک و.. که ثمره ندارند را نمی‌توان با این قرارداد به عامل سپرد.
- بوته‌هایی که ریشه محکم دارند (مانند مو و تمشک) و درختانی مانند گل سرخ که از آن‌ها برای گلاب‌گیری استفاده می‌شود، می‌توانند مورد مساقات قرار گیرند. اما بوته‌هایی که عمری بیشتر از یک سال ندارند مانند بوته هندوانه، خیار و.. مورد مساقات قرار نمی‌گیرند.
- عامل یا همان شخصی که اقدام به نگهداری از درختان باغ می‌کند به‌هیچ‌عنوان این اجازه را ندارد که درختان را به شخص دیگری واگذار کند یا در نگهداری از باغ با شخص دیگری شراکت کند. این موارد با اجازه مالک باغ مانعی ندارند.
- این عقد شامل کاشت درخت و بوته نیست. عامل در این عقد صرفاً وظیفه نگهداری از درختان و آبیاری آن‌ها را بر عهده دارد. برخی موارد دیگر نیز مانند لایروبی قنات برای آبیاری درختان، ساخت حصار برای باغ و.. بر عهده مالک است.
- به‌هیچ‌عنوان نمی‌توان در عقد مساقات شرط کرد که تمام محصول به عامل یا مالک تعلق دارد.
عقد مساقات لازم است یا جایز
عقد مساقات یکی از عقود لازم است به همین دلیل تنها در صورت رضایت مالک باغ و عامل، فسخ (اقاله) خواهد شد. البته با اعمال فسخ یکی از طرفین قرارداد، عقد منفسخ خواهد شد.
به یاد داشته باشید که اگر در اثنای قرارداد، هر یک از طرفین معامله (مالک یا عامل) فوت شوند، عقد مساقات همچنان به قوت خود باقی است و ورثه قائم‌مقام متوفی خواهند بود. البته اگر عقد مساقات مقید به مباشرت عامل باشد، با فوت شدن شخص عامل، عقد باطل می‌گردد.
قرارداد مساقات بانکی
مساقات یکی از انواع قراردادهای بانکی در ایران است. در سیستم بانکی، مالک و صاحب درختان همیشه بانک است و عامل شخصی است که به پرورش باغ، نگهداری از آن و.. پرداخته تا درنهایت باغ به ثمره برسد.
درنهایت ثمره بین عامل و بانک، به‌صورت قرارداد نوشته‌شده بین طرفین اجرا خواهد شد. بر اساس ماده ۱۷ قانون عملیات بانکی بدون ربا «بانکها می‌توانند، اراضی مزروعی و یا باغات را که در اختیار و تصرف خود دارند به مزارعه و یا مساقات بدهند».
بیشتر بخوانید : قرارداد بانکی چیست؟
حل دعاوی بانکی مربوط به قرارداد مساقات
قرارداد مساقات شروط بسیار زیادی دارد و احتمال بروز مشکل به‌ویژه در قراردادهای مساقات بانکی وجود دارد. بسیاری از مردم درگیری‌های حقوقی بسیار زیادی با بانکها دارند و پیروز شدن در این پرونده‌ها هم برای مردم کمی سخت و دور از دسترس است. تنها همراهی یک وکیل بانکی می‌تواند شانس پیروزی در مقابل بانک را فراهم کند.
گروه وکلای حقوقی سوبارش، با داشتن سال‌ها تجربه در زمینه‌های حقوقی بیمه‌ای، بانکی و ملکی، یکی از برترین مراکز برای به دست گیری پرونده‌های حقوقی علیه بانکها است. دپارتمان بانکی سوبارش، با داشتن رزومه‌ای قوی در پیروزی در دعاوی بانکی، آماده کمک به شما در استیفای حقوق شما در مقابل بانک است.
همین حالا و با تماس با سوبارش، به‌طور رایگان مشکل خود را با مشاوران حقوقی سوبارش مطرح کرده و اولین گام برای حل مشکل حقوقی خود را بردارید.
