بیمه چیست و انواع آن کدام است؟ به زبان ساده

بیمه از آن دست کلماتی است که درون خود نوعی «اطمینان خاطر» و «آرامش» دارد. این دستاورد مدرن بشر، حالا به یکی از ملزومات زندگی تبدیل شده است؛ به طوری که هر فردی حداقل یکبار در عمر خود تجربه داشتن یکی از انواع بیمه را دارد. در این یادداشت به زبان ساده درباره بیمه و انواع آن نوشته‌ایم و به این سؤال پاسخ داده‌ایم که بیمه چیست؟

تعریف بیمه

ابتدای پاسخ سؤال بیمه چیست، تعریف بیمه است. بیمه تعاریف مختلفی دارد که شاید ساده‌ترین و کلی‌ترین آن این باشد؛ «بیمه سازوکاری است که در صورت ایجاد زیان مالی و جانی به افراد، جبران خسارت وارده به آنها را تضمین می‌کند». ساده‌تر اینکه شما مبلغی را به «بیمه گر» پرداخت می‌کنید تا در صورت وقوع حوادث غیرمترقبه، خسارت شما را جبران کند.

البته بیمه تعریف گسترده‌ای دارد و تعاریف یک خطی بسیاری از آن وجود دارد. «سید محمدعلی داعی‌الاسلام» حدود ۱۰۰ سال قبل، در «فرهنگ نظام»، بیمه را اینگونه تعریف کرده است؛ «ضمانت مخصوصی است از جان یا مال که در تمدن جدید رواج یافته است، به این طور که برای شخص یا مال ماهانه مبلغی به شرکت بیمه می‌دهند و در صورت اصابت خطر به جان و یا مال، شرکت مبلغ معینی می‌دهد». «فرهنگستان ایران» نیز چنین تعریفی از بیمه ارائه داده است؛ «بیمه عملی است که اشخاص با پرداخت پولی مسؤولیت کالا یا سرمایه یا جان خود را بعهده ٔ دیگری می‌گذارند و بیمه کننده در هنگام زیان باید مقدار زیان را بپردازد». با این حال برای فهم بیشتر آن، بد نیست نگاهی به معنی واژه بیمه بیاندازیم.

معنی بیمه

واژه «بیمه» در انگلیسی «Insurance» نامیده می‌شود. واژه «بیمه» در فارسی، اولین بار، بیش از ۲۰۰ سال پیش، توسط سفرنامه نویس مشهور ایرانی دوره قاجار؛ «عبداللطیف شوشتری» در کتاب «تحفه العالم» به کار برده شده است. «فرهنگ معین» ریشه واژه بیمه را در واژه هندی و اردوی آن که «بیما» است می‌داند. با این حال برخی اعتقاد دارند که ریشه واژه بیمه در واژه «بیم» به معنی ترس و عدم اطمینان است.

تعریف حقوقی بیمه

بهترین تعریف حقوقی بیمه، همان متنی است که در سال ۱۳۱۶ در مجلس شورای ملی و در قانون بیمه به تصویب رسید. در این قانون، تعریف حقوقی بیمه اینچنین است؛ «بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف تعهد می‌کند در ازاء پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر، در صورت وقوع یا بروز حادثه، خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی بپردازد».

در همین رابطه : قانون بیمه مصوب ۱۳۱۶

انواع بیمه‌

انواع بیمه‌ را می‌توان در دسته‌های مختلفی تعریف کرد. برخی، انواع بیمه‌ را در دو دسته مالی و جانی دسته بندی می‌کنند و برخی نیز قائل به دسته بندی بیمه‌های اجتماعی و بیمه‌های مالی هستند. برخی دیگر نیز دسته بندی‌های دیگری برای انواع بیمه قائل هستند. با این حال در این قسمت، فارغ از دسته بندی‌های مختلف، انواع مختلف بیمه که در جهان رایج هستند را به صورت مختصر به شما معرفی می‌کنیم.

انواع بیمه‌های رایج در جهان

انواع بیمه‌هایی که در ادامه معرفی خواهیم کرد، بیمه‌هایی هستند که تقریباً در اکثر نقاط دنیا بیمه‌های اصلی و پراستفاده محسوب می‌شوند.

بیمه خودرو

یکی از معروف‌ترین انواع بیمه‌ها، بیمه خودرو است؛ بدیهی است هر فردی که خودرو خریداری می‌کند، به دلیل هزینه‌های بالای آن، اقدام به بیمه کردن آن می‌کند. بیمه خودرو انواع مختلفی دارد. معروف‌ترین آن بیمه صدمات جانی ناشی از تصادفات است که در ایران به بیمه شخص ثالث معروف است. نوع دیگر بیمه خودرو، بیمه خسارات مالی وارده به خودرو است که در ایران به بیمه بدنه معروف است. همچنین انواع دیگری از جمله بیمه سرقت خودرو، بیمه خرابی خودرو و … نیز وجود دارند.

بیمه عمر

بیمه عمر از جمله معروف‌ترین بیمه‌ها در کشورهای پیشرفته است و بیشتر مردم اقدام به خرید آن می‌کنند. این نوع بیمه به صورت‌ها و شرایط مختلف در نقاط مختلف دنیا عرضه می‌شود. در اصلی‌ترین حالت بیمه عمر، افراد در اقساط طولانی مدت اقدام به پرداخت حق بیمه می‌کنند و در صورت فوت ایشان، شرکت بیمه مبلغ معین شده در قرارداد را به بازماندگان پرداخت می‌کند.

شرایط بیمه عمر بسیار متنوع است؛ به طور مثال در برخی موارد، فرد بیمه شده، پس از مدتی اصطلاحاً خود را بازنشسته می‌کند و مبلغی مطابق قرارداد از بیمه دریافت می‌کند؛ میزان این مبلغ بستگی به مقدار و مدت زمانی است که وی حق بیمه واریز کرده است. در بسیاری از بیمه‌های عمر، در صورت بیماری یا ازکارافتادگی فرد نیز، مبلغ تعیین شده به فرد پرداخت می‌شود؛ این مبلغ می‌تواند به صورت یکجا و قسطی و یا به صورت مستمری پرداخت شود که همگی منوط به نوع قرارداد بسته شده است.

بیمه سلامت

بیمه سلامت یا بیمه درمانی، یکی از رایج‌ترین انواع بیمه است. در این نوع بیمه، افراد با واریز مبلغی به صورت ماهیانه یا سالیانه، خود را درمقابل هزینه‌های درمان بیمه می‌کنند. بیمه‌های سلامت نیز انواع مختلفی دارند؛ در بسیاری از این نوع بیمه‌ها، برای پرداخت هزینه‌های درمان، از سوی بیمه سقف تعیین می‌شود. در برخی دیگر برای برخی خدمات مانند دندانپزشکی، جراحی یا داروهای خاص محدودیت قائل می‌شوند.

شرایط بیمه سلامت نیز همانند سایر بیمه‌ها، متغیر بوده و بستگی به قرارداد منعقد شده دارد. شایان ذکر است که بیمه‌های موسوم به «بیمه تکمیلی» جزو بیمه‌های درمان محسوب می‌شوند.

بیمه مسئولیت

بیمه مسئولیت یکی دیگر از انواع بیمه‌های رایج در جهان محسوب می‌شود. به طور کلی زمانی که فرد، خود را در مقابل خسارت غیرعمد وارد شده به افراد دیگر بیمه می‌کند، بیمه مسئولیت شکل می‌گیرد. از این لحاظ، برخی بیمه‌های خودرو نیز بیمه مسئولیت محسوب می‌شوند. بیمه‌های باربری و بیمه‌هایی که کارفرماها نسبت به کارگران خود معقد می‌کنند، از رایج‌ترین انواع بیمه مسئولیت است.

با تمام اینها بسیاری از شرکت‌های بیمه، به طور مشخص اقدام به فروش بیمه مسئولیت می‌کنند؛ این نوع بیمه متناسب با قرارداد و نیاز بیمه شده در شکل‌های مختلف قابل استفاده است.

بیمه اموال

بیمه اموال، نوعی از بیمه است که اموال افراد را در مقابل خسارات ناشی از حوادث مختلف بیمه می‌کند. در اصل، بیمه اموال عنوانی کلی است و می‌تواند شاخه‌های مختلفی از بیمه را در خود داشته باشد. «بیمه آتش سوزی»، «بیمه زلزله»، «بیمه سیل» و «بیمه سرقت» از جمله بیمه‌هایی هستند که نوعی از بیمه اموال محسوب می‌شوند. به این ترتیب هر نوع بیمه‌ای که شامل بیمه کردن اموال در برابر خسارات وارده ناشی از حوادث مختلف باشد، بیمه اموال محسوب می‌شود.

بیمه ازکارافتادگی

بیمه ازکارافتادگی نوعی بیمه است که افراد را در مقابل ازکارافتادگی‌های ناشی از بیماری، معلولیت و یا کهنسالی بیمه می‌کند. این نوع بیمه را شاید بتوان جزو بیمه عمر نیز به حساب آورد، اما یک تفاوت عمده میان این بیمه و بیمه عمر وجود دارد. بیمه ازکارافتادگی معمولاً از سوی کارفرما برای کارگران اعمال می‌شود و فقط منحصر به شرایطی است که فرد قادر به ادامه کار نیست. فارغ از دلیل عدم توانایی کار کردن، بیمه موظف است به میزان مقرر شده در قرارداد که معمولاً نسبت مستقیمی با حقوق دریافتی فرد دارد، به او مستمری پرداخت کند. این نوع بیمه از برخی جهات شبیه به بیمه تأمین اجتماعی کشورمان است.

انواع بیمه‌های رایج در ایران

اگر بخواهیم درباره انواع بیمه‌های رایج در ایران صحبت کنیم، باید اندکی در لیست قبلی خود که درباره انواع بیمه‌های رایج در جهان بود تغییر ایجاد کنیم. البته ماهیت بیمه‌های ایرانی با بیمه‌هایی رایج در جهان تفاوتی ندارد و در واقع وامدار آنها است؛ تفاوت آنها در دسته بندی اختصاصی‌ای است که در ایران به واسطه قانون و یا اقبال مردم به وجود آمده است. در ادامه با انواع بیمه‌های رایج در ایران آشنا می‌شوید.

بیمه شخص ثالث

بیمه شخص ثالث که با نام بیمه ثالث نیز شناخته می‌شود، یکی از رایج‌ترین بیمه‌های موجود در ایران است. هر فردی که در ایران وسیله نقلیه داشته باشد، بنا بر قانون، ملزم به استفاده از بیمه شخص ثالث است. به طور خلاصه بیمه شخص ثالث بیمه‌ای است که دارندگان وسایل نقلیه موتوری را در مقابل خسارات مالی و جرحی وارد شده به افراد دیگر بیمه می‌کند. بیمه شخص ثالث را می‌توان ترکیبی از بیمه خودرو و بیمه مسئولیت دانست.

صحبت درباره بیمه شخص ثالث نیاز به یادداشت طولانی‌تری دارد. توصیه می‌کنم برای آشنایی کامل با این نوع بیمه، یادداشت «بیمه شخص ثالث چیست» را حتماً مطالعه کنید.

بیمه تأمین اجتماعی

رایج‌ترین بیمه در ایران قطعاً بیمه تأمین اجتماعی است. در ایران هرشخصی که قصد استخدام فردی را داشته باشد، براساس قانون موظف است افراد تحت استخدام خود را تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی درآورد و حق بیمه آنها را به صورت ماهیانه به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کند. افراد تحت پوشش این بیمه هم از خدمات درمانی بهره مند می‌شوند و هم پس از واریز حق بیمه در مدت زمانی مشخص، می‌توانند خود را بازنشسته کرده و از سازمان تأمین اجتماعی مستمری ماهیانه دریافت کنند. این بیمه همچنین افراد تحت پوشش خود را در مقابل ازکارافتادگی و فوت نیز بیمه می‌کند.

بیمه تأمین اجتماعی، ترکیبی از بیمه سلامت، بیمه عمر و بیمه ازکارافتادگی است. قوانین خاص بیمه تأمین اجتماعی و اجبار مردم بر استفاده از این بیمه، آن را به منحصربفردترین بیمه در جهان تبدیل کرده است.

بیمه آتش سوزی

سانحه سوختن ساختمان پلاسکو ازجمله حوادث تلخی بود که از یاد مردم ایران نخواهد رفت. اینکه مالکان واحدهای تجاری پلاسکو تحت پوشش بیمه آتش سوزی بودندیا خیر، از بحث‌هایی بود که در آن زمان بسیار مطرح بود. بیمه آتش سوزی همانطور که از نام آن پیداست، اموال افراد را در مقابل آتش سوزی بیمه می‌کند. در ایران معمولاً واحدهای تجاری گران قیمت و کارخانه‌ها تحت پوشش بیمه‌های آتش سوزی هستند و مردم تمایلی به بیمه کردن منازل مسکونی خود در مقابل آتش سوزی ندارند.

بیمه آتش سوزی از جمله بیمه‌های امول محسوب می‌شود، اما در ایران به صورت شاخه‌ای جداگانه، مورد استقبال مالکان کارخانه‌ها قرار دارد. برای اطلاعات بیشتر در این باره توصیه می کنم حتماً یادداشت «بیمه آتش سوزی چیست؟» را مطالعه کنید.

بیمه باربری

بیمه باربری در اصل در ایران به دو دسته تقسیم می‌شود؛ بیمه بار و بیمه مسئولیت. بیمه بار توسط صاحب بار خریداری شده و در صورت بروز حادثه برای بار، فارغ از چرایی حادثه، خسارت خود را از بیمه دریافت می‌کند. بیمه مسئویت بار، بیمه‌ای است که توسط شرکت‌های باربری خریداری می‌شود تا در صورت بروز حادثه برای ناوگان آنها، خسارت وارده را از طریق بیمه جبران نمایند.

همانطور که خواندید، نوع اول بیمه باربری، نوعی بیمه اموال است و نوع دوم آن، بیمه مسئولیت است. بهتر است برای فهم بهتر موضوع یادداشت «بیمه باربری چیست» را مطالعه کنید.

بیمه عمر

بیمه عمر در ایران، همانند بیمه‌های عمر در سراسر جهان است که پیش از این توضیح دادیم؛ اما نکته بسیار مهم در این باره این است که تورم بسیار بالا در ایران، عملاً بیمه عمر را ناکارآمد کرده است و فقط تحت شرایطی خاص است که به نفع بیمه شده، یا بهتر بگوییم؛ وارثان بیمه شده تمام می‌شود. با تمام اینها، بیمه عمر یکی از بیمه‌های رایج در ایران محسوب می‌شود و مردم به آن اقبال خوبی نشان می‌دهند.

بیمه مسئولیت

بیمه مسئولیت، با تمام مشخصاتی که پیش از این درباره آن گفتیم، از جمله بیمه‌های رایج در ایران است. بیمه مسئولیت ایران بیشتر از سوی مالکان کارخانه‌ها و پیمانکاران پروژه‌های عمرانی و صنعتی خریداری می‌شود. در عین حال، همانطور که پیش‌تر گفتیم، شرکت‌های باربری نیز از جمله مشتریان ثابت بیمه‌های مسئولیت هستند.

مهم‌ترین کاربرد بیمه چیست؟

بهترین جمع بندی این مطلب، توضیح ساده کاربرد بیمه است. واقعیت این است که بیمه در حوادث ناگوار بیشترین کاربرد خود را برای بیمه شده نشان می‌دهد. بیمه شخص ثالث می‌تواند دیه افرادی که آسیب دیده و یا فوت شده‌اند را پرداخت کند. امروزه حتی راننده مقصر هم می‌تواند دیه خود را از طریق بیمه دریافت کند.

صدمات جانی وارد شده به کارگران یک کارخانه و دیه آن‌ها می‌تواند از طریق بیمه مسئولیت پرداخت شود. خسارات آتش سوزی یک کارخانه که ممکن است مبلغ سنگینی باشد به راحتی از طریق بیمه آتش سوزی قابل جبران است. انواع بیمه باربری می‌تواند خیال تاجران را محموله‌های آنها راحت کند.

همه این‌هایی که گفتیم قابل‌دستیابی هستند اما شرکت‌های بیمه در هنگام پرداخت خسارت تمام تلاش خود را می‌کنند تا مبلغ کمتری را پرداخت کنند. تنها راه دریافت تمام و کمال خسارت، غرامت و دیه از بیمه، مراجعه به یک وکیل بیمه باتجربه در حوزه موردنظر است. سوبارش با به‌کارگیری متخصص‌ترین و بهترین وکیل‌های بیمه در ایران، آماده احقاق حق شما است. هم‌اکنون با سوبارش تماس بگیرید و درباره پرونده خود با یک مشاور بیمه کاربلد صحبت کنید.