تاریخچه بیمه در ایران؛ اولین‌ ها و قدیمی ترین ها

بیمه در ایران به شکل نوین آن، بسیار دیرتر از غرب پا گرفت. بااین‌حال تاریخچه این صنعت که در ایران حالا حدوداً ۸۰ ساله است، داستانی خواندنی است. در این یادداشت تاریخچه بیمه در ایران را می‌خوانید و با اولین شرکت بیمه ایرانی آشنا خواهید شد.

تاریخچه بیمه در ایران؛ سرآغاز

پیدایش بیمه در ایران به شکل مدرن و امروزی آن به سال ۱۲۶۹ خورشیدی و دوره سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار بازمی‌گردد. پس از مذاکرات سفارت روسیه با دولت ایران، امتیاز انحصاری بیمه حمل‌ونقل برای ۷۵ سال به یک فرد روسی به نام لازار پولیاکف واگذار شد. پولیاکف تعهد داد تا ظرف مدت ۳ سال شرکت بیمه خود را راه‌اندازی کند که این اتفاق نیفتاد تا قرارداد پرحرف و حدیث او لغو شود.

وضعیت بیمه در ایران مسکوت ماند تا ۲۰ سال بعد و در سال ۱۲۸۹، در دوره‌ای که احمدشاه قدرت را در اختیار داشت، دو شرکت بیمه که بازهم از روسیه بودند، اقدام به تأسیس شعبه در ایران کردند. این دو شرکت که «نادژا» و «کافکاز مرکوری» نام داشتند، نسبتاً شرایط خوبی را سپری کردند و باعث شدند تا به‌مرور پای دیگر شرکت‌های بیمه خارجی نیز به ایران باز شود. این روند تا ۲۵ سال ادامه یافت که در این میان شرکت‌های بیمه معروف «اینگستراخ» و «یورکشایر» در جمع ۲۹ شرکت بیمه خارجی فعال در ایران، شرایط بهتری داشتند.

یادداشت پیشنهادی : بیمه چیست

بنیان‌گذار بیمه در ایران

دکتر الکساندر آقایان را می‌توان بنیان‌گذار بیمه در ایران معرفی کرد. او وکیل دعاوی بود و هم‌زمان برای یکی از شرکت‌های بیمه خارجی فعال در ایران کار می‌کرد. تصویب قانون و نظام‌نامه ثبت شرکت‌ها در ایران دکتر آقایان را به فکر تأسیس یک شرکت بیمه ایرانی انداخت. او در خاطرات خود می‌گوید:

«در سنه ۱۳۱۰ فکر کردم اگر یک شرکت بیمه تشکیل بشود تا حدی از خروج ارز جلوگیری می‌شود و برای عده‌ای هم کار پیدا می‌شود … در فکر تأسیس یک شرکت داخلی بودم ولی سرمایه آن را نداشتم تا این‌که {علی‌اکبر} داور به وزارت مالیه منصوب شد و از آنجائی که نامبرده از دوستان این‌جانب بود، فکر خود را با او در میان گذاشتم. داور با قبول این پیشنهاد، تشکیل یک شرکت بیمه داخلی را با سرمایه دولت در برنامه خود قرارداد و درنهایت بحث مجوز قانونی تأسیس شرکت بیمه و تأمین سرمایه اولیه را در لایحه قانونی بودجه کل کشور در سال ۱۳۱۴ گنجانید که به تصویب رسید».

نهادهایی مانند «موسسه بین‌المللی سندیکای بیمه‌گران» و «موسسه لویدز لندن» (Lloyd’s of London) که در صنعت بیمه فعال بودند، با طرح راه‌اندازی بیمه ملی مخالفت کردند. آن‌ها اعتقاد داشتند یک دولت مقتدر و تک‌قطبی که تجربه‌ای در عرصه بیمه ندارد، توانایی و صلاحیت راه‌اندازی بیمه ندارد. این مخالفت‌ها تأثیری نکرد و ایران اولین کشور در منطقه شد که بیمه ملی راه‌اندازی می‌کند.

اولین شرکت بیمه ایرانی

«بیمه ایران» به‌عنوان قدیمی‌ترین و اولین شرکت بیمه ایرانی، در سال ۱۳۱۴ و با ۲ میلیون تومان سرمایه اولیه بنیان‌گذاری شد. مخالفت‌هایی که با راه‌اندازی بیمه ملی شده بود، کم‌کم خود را نشان داد و مشکلاتی را برای بیمه ایران به همراه داشت. شرکت‌های بیمه خارجی تمایلی به انعقاد قرارداد بیمه خوداتکایی با بیمه ایران نداشتند.

در سال ۱۳۱۶ و با تصویب قانون بیمه در ایران، شرایط برای بیمه ایران بهتر شد؛ سازمان‌های دولتی موظف شدند خود را تحت پوشش بیمه ایران درآورند. همچنین شرکت‌های دولتی ملزم شدند تا بیمه‌های صادرشده خود را تحت بیمه اتکایی ایران درآورند.

پیشنهاد : قانون بیمه مصوب ۱۳۱۶

اولین شرکت بیمه خصوصی ایرانی

از سال ۱۳۲۹ شرکت‌های بیمه خصوصی نیز پا به عرصه گذاشتند. این شرکت‌ها، با قوانین محدودکننده‌ای که دو لت مصدق در سال ۱۳۳۱ برای شرکت‌های بیمه خارجی منظور کرد، هرروز قدرت بیشتری گرفتند. تصویب قانون بیمه شخص ثالث در بیست‌ونه دی‌ماه ۱۳۴۷، مشتریان شرکت‌های بیمه را بیش‌ازپیش کرد و کسب‌وکار آن‌ها را رونق داد.

در همین باره : بیمه شخص ثالث چیست؟

از سال ۱۳۵۷ و با وقوع انقلاب اسلامی، تغییرات بزرگی در قوانین بیمه‌ای کشور به وجود آمد. همان ابتدا تمامی شرکت‌های بیمه ملی اعلام شدند. سپس مجوز صدور بیمه‌نامه همه بیمه‌ها، غیر از ایران، آسیا و البرز لغو شد. بعدها، ۱۰ شرکت بیمه‌ای کوچک در بیمه دانا ادغام شدند.

تا سال ۱۳۸۱ که قانون تأسیس شرکت بیمه غیردولتی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، هیچ شرکت بیمه خصوصی در ایران فعالیت نمی‌کرد. پس از تصویب این قانون، بیمه حافظ که در منطقه آزاد کیش فعالیت می‌کرد، به‌عنوان اولین شرکت بیمه خصوصی در ایران فعالیت خود را آغاز کرد. پس از بیمه حافظ، بیمه‌های خصوصی دیگری نیز ازجمله بیمه پارسیان، بیمه رازی، بیمه کارآفرین، بیمه ملت و … فعالیت خود را آغاز کردند. در حال حاضر حدود ۳۰ شرکت بیمه در ایران در حال ارائه خدمات بیمه‌ای هستند.

حتماً بخوانید : تاریخچه بیمه در جهان

تاریخچه بیمه عمر در ایران

تاریخچه بیمه عمر در ایران با یک شرکت بیمه آلمانی به نام «ویکتوریا» آغاز شد. نمایندگی این شرکت بیمه آلمانی، قرارداد را در ایران به امضای مشتریان می‌رساند و سپس آن را به برلین ارسال کرده و در دفتر مرکزی خود به ثبت می‌رساند. اولین مشتری آن‌ها تاجری تبریزی به نام «جبار صالح نیا» بود که در سال ۱۳۱۴ یک بیمه از نوع «عمر و پس‌انداز» از نمایندگی بیمه ویکتوریا خریداری کرد.

شرکت بیمه ویکتوریا در عرض یک سال توانست ۱۵۰ بیمه‌نامه عمر صادر کند، اما درنهایت سال بعد از شروع به کار منحل شد و تمامی بیمه‌نامه‌ها و حق بیمه‌ها را به بیمه ایران که تازه تأسیس شده بود منتقل کرد.

بیمه ایران در بدو تأسیس خود، به دلیل عدم داشتن بیمه خوداتکایی، قادر به صدور بیمه عمر و حوادث نبود اما مذاکرات با یک شرکت سوئیسی به نام «اونیون» نتیجه داد و آن‌ها توانستند از این شرکت بیمه خوداتکایی خریداری کنند. تا سال ۱۳۳۶ بیمه ایران تنها بیمه‌ای بود که بیمه عمر صادر می‌کرد. پس‌ازآن شرکت ملی بیمه و بعدها بیمه امید نیز اقدام به صدور بیمه عمر کردند.

تاریخچه بیمه عمر در ایران بعد از انقلاب اسلامی دچار تغییرات فراوانی شد. در سال ۱۳۵۸ به دلایل مختلف ازجمله ایرادات فقهی، صدور بیمه عمر ممنوع شد. سال ۱۳۷۳ پس از رفع مشکلات بار دیگر صدور بیمه عمر از سر گرفته شد. در حال حاضر شرکت‌های بیمه مختلفی اقدام به صدور بیمه‌نامه عمر می‌کنند.